BREZİLYA FEDERATİF CUMHURİYETİ BİLGİ NOTU

Ülkenin resmi adı:Brezilya Federatif Cumhuriyeti

Yüzölçümü: 8.510.345 km2

Nüfus: 203,1 milyon (2022 yılı nüfus sayımı) / 212,6 milyon (Brezilya Coğrafya ve İstatistik Enstitüsünün açıkladığı verilere göre 1 Temmuz 2024 itibarıyla tahmini nüfus)

Başkenti:Brazilya

Diğer büyük kentler:Sao Paulo, Rio de Janeiro, Fortaleza, Salvador, Belo Horizonte, Curitiba, Porto Alegre,Recife

Etnik gruplar:% 45,3 Melez, % 43,5 Beyaz, % 10,2 Siyahi, % 0,8 Yerli, % 0,4 Asyalı (2022)

Dini gruplar:2022 yılı sayımlarına göre; % 56,7 Katolik, % 26.9 Evanjelist, % 9,3 herhangi bir dine mensup olmayan, % 1,8 Spiritüalizm, % 1 Afrika dinleri, % 4,3 diğer dinler.

Resmi dil: Portekizce

Ülkenin siyasi ve idari yapısı

Brezilya, Başkanlık rejimiyle yönetilen federal bir cumhuriyettir. İdari açıdan 26 eyalet ve bir Federal Bölgeden (Başkent Brazilya ve çevresi – Distrito Federal) müteşekkildir. Toplam 5.570 belediye mevcuttur. Nüfusu 1 milyondan fazla olan 15 belediye bulunmakta olup (13’ü eyalet başkentidir), ülke nüfusunun yaklaşık beşte biri (42,7 milyon) bu belediyelerin sınırları içinde yaşamaktadır. Keza, Brezilyalıların yüzde 30,9’u (65,7 milyon) nüfusu 500 binin üzerinde olan 48 belediyenin (toplam belediye sayısının yüzde 0,9’u) sınırları içinde; yüzde 27,3’ü (58 milyon) ise nüfusu 100 bin ile 500 bin arasında olan 339 belediyenin (toplam belediye sayısının yüzde 6,1’i) sınırları içinde yaşamaktadır. Ülkenin en kalabalık beş şehri sırayla Sao Paulo, Rio de Janeiro, Brasilia, Fortaleza ve Salvador’dur. Ülkenin 1988 tarihli yedinci anayasası uyarınca Devlet Başkanı, devletin ve hükümetin başıdır. Başkanlar dört yıl için seçilirler, ikinci defa aday olmaları mümkündür. Anayasaya göre, art arda üç defa aday olunamamaktadır. Başkanlık seçiminin ilk turunda adaylardan biri oyların %50’sini alamamışsa, en fazla oyu alan iki aday arasında ikinci tur seçim yapılmaktadır.

Brezilya’da her eyaletin bir anayasası ve kendi yasalarıyla belirlenmiş yetkilerini kullanan bir hükümeti vardır. Valiler doğrudan halkoyuyla seçilmektedir. Tek kamaralı bir Eyalet Meclisi yasamadan sorumludur. Yerel yargının yetkileri, federal (ulusal) mahkemelerle çatışmayacak şekilde düzenlenmiştir. Yerel idare düzeyinde, belediye başkanları ve belediye meclisleri görev yapmaktadır. Son yerel seçimler Ekim 2024’te düzenlenmiş olup, müteakip yerel seçimlerin 2028 yılında yapılması planlanmaktadır.

Yürütme:

2025 yılı itibarıyla, Devlet Başkanına bağlı bir Başkan Yardımcısı ve 38 Bakan (Başavukat ve Genel Kontrolör dahil) mevcuttur. Bakanlar, Başkana karşı sorumludurlar. Başkan istediği zaman görevlerine son verebilmektedir.

Yasama:

Çok partili, çift kamaralı bir sistem uygulanmaktadır. Yasama organı halkoyuyla seçilen 81 üyeli Senato ile 513 üyeli Temsilciler Meclisinden oluşmaktadır. Senatörler 8, milletvekilleri 4 yıl süreyle görev yaparlar.

Yargı:

Mahkemeler, federal ve eyalet düzeylerinde yapılanmıştır.

İlk derece federal mahkemelerin (Juízes Federais) verdikleri kararlara karşı Federal Bölge Mahkemelerine (Tribunais Regionais Federais)gidilebilmektedir. Ülkenin farklı bölgelerine dağılmış altı Federal Bölge Mahkemesi bulunmaktadır. Federal Bölge Mahkemelerinin üyeleri Devlet Başkanı tarafından atanmaktadır.

Ülkedeki yargı sisteminin en tepesinde Anayasa Mahkemesi (Supremo Tribunal Federal) bulunmaktadır. Federal ve eyalet yasalarının anayasaya uygunluğunu inceleme, suçluların iadesi taleplerini ele alma ve anayasal uyuşmazlıklar doğuran alt mahkeme kararlarını inceleme konusunda yetkiye sahiptir. Aynı zamanda üst düzey siyasi yetkililere yönelik cezai suçlamalara ilişkin davalara başkanlık eder ve “habeas corpus” başvurularının yanı sıra anayasa ihlallerini içeren "olağanüstü temyiz başvurularını" inceler. Devlet Başkanı tarafından Senato onayının ardından atanan 11 üyesi bulunmaktadır.

Yargıtay (Superior Tribunal de Justiça),Anayasal boyutu olmayan hukuk ve ceza davalarında en yüksek mahkemedir. Devlet Başkanı tarafından Senato onayının ardından atanan 33 üyesi bulunmaktadır.

Diğer yüksek mahkemeler, 7 üyeli Yüksek Seçim Kurulu(Tribunal Superior Eleitoral), 27 üyeli Yüksek İş Mahkemesi(Superior Tribunal do Trabalho)ve 15 üyeli Yüksek Askeri Mahkemedir(Superior Tribunal Militar). Bu yüksek mahkemelerin altında özelleşmiş birinci ve ikinci derece mahkemeleri bulunmaktadır. Bu yüksek mahkemelerin üyeleri, Yüksek Seçim Kurulu hariç, Senato onayından geçerek Devlet Başkanı tarafından atanır. (Yüksek Seçim Kurulunun 7 üyesinden 3’ü Anayasa Mahkemesi üyeleri, 2’si Yargıtay üyeleri arasından seçilir. 2 üye ise Anayasa Mahkemesinin belirlediği 6 kişilik liste içinden Devlet Başkanı tarafından atanır.)

Her eyalette en az bir ilk derece mahkemesi ve bir temyiz mahkemesi bulunur. Eyalet mahkemeleri, federal yargının yetki alanı dışında kalan ceza ve hukuk davalarını görme yetkisine sahiptir. Eyalet yüksek mahkemesi (Tribunal de Justiça), özelleşmiş bir başka mahkemenin (federal, çalışma, seçim, askeri mahkemeler) görev alanına girmemek koşuluyla, alt mahkemelerin temyiz mercii ve bazı konularda ilk derece mahkemesi olarak görev yapar. Üyeleri eyalet valisi tarafından atanır.

Ekonomik veriler

Temel ihracat kalemleri:Soya fasulyesi, petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar, demir cevherleri, mısır, şeker kamışı, soya fasulyesi yağı ekstraksiyonundan arta kalan küspe, donmuş kemiksiz et ile kavrulmamış kahve çekirdeği.

Önemli ihracat ortakları: Çin (% 30,7), ABD (% 10,9), Arjantin (% 4,9), Hollanda (% 3,6) ve Meksika (% 2,5)

Temel ithalat kalemleri:Petrol yağları, hafif yağlar ve müstahzarlar, gübre olarak kullanım için potasyum klorür.

Önemli ithalat ortakları: Çin (% 22,1), ABD (% 15,8), Almanya (% 5,5), Arjantin (% 5,0) ve Rusya (% 4,2)

Vize rejimi:Diplomatik, Hizmet, Hususi ve Umuma Mahsus Pasaport hamilleri Brezilya’ya yapacakları 90 güne kadar ikamet süreli seyahatlerinde vizeden muaftır. Sözkonusu muafiyet sadece turistik amaçlı tek giriş vizeleri için geçerlidir. Öğrenim, çalışma, çok girişli vize, uzun süreli ikamet vb. nedenlerle yapılacak seyahatlere ilişkin vize uygulamaları hakkında Ankara’daki Brezilya Büyükelçiliği’nden bilgi alınması, resmi göreve atananların ise T.C. Dışişleri Bakanlığı ile irtibata geçmeleri gerekmektedir.